Giriş

Orta Doğu bulunduğu konum ve içerdiği çeşitlilik bakımından çalkantılı bir gölgedir. Tarih boyunca bakıldığında bu bölgenin aktifliği hep korunmuştur. Bölgenin bu denli zengin olması da güç üstünlüğünü gündeme getirmektedir. Yine aynı şekilde zengin bir tarihe ve kültüre sahip olan İran, bölgesel çıkarlarını korumak ve genişletmek için farklı yollara başvurmaktadır. Bunlardan birisi de bölgede vârolan milis gruplarını desteklemek ve kontrol etmektir.

Diğer bütün devletler gibi İran'da bölgesel üstünlüğe ve caydırıcılığa büyük önem vermektedir. Bölgedeki konumunu ve gücünü koruyarak komşu ülkelerle olan ilişkilerini günden güne geliştirmektedir. Ayrıca bulunduğu bölge itibariyle oldukça stratejik bir konuma sahip olan İran enerji kaynaklarına yakınlığı sebebiyle de bölgedeki güç dengelerini etkileme potansiyeline sahiptir. Jeopolitik konumunun önemi, bölgesel gücü gibi etmenlerin yanı sıra dini ve ideolojik olarak Şii İslam dünyasının liderliğini üstlenen bir ülke konumundadır. Bu sebeple de bölgedeki diğer Şii topluluklarını destekleyerek ve onların yanında yer alarak bölgesel üstünlüğünü güçlendirme ve sağlama alma çabasındadır. Bu faktörlerin birleşimi İran'ın varlık çabasını ve milis güçlerini ortaya çıkarmıştır.

Yukarıdaki tablo ile ifade edilen milis güçlerin hakkında biraz daha detaylı bilgi vermek gerekirse; Şüphesiz İran'ın destek verdiği bütün güçler bulundukları bölgede kendilerini gösteren işler yapmışsa da İran'ın en önemli milis güçlerinden birisi İran Devrim muhafızları Kudüs gücüdür. Bu güç özellikle kendini Suriye, Irak, Lübnan ve Yemen gibi ülkelerde göstermiş, çeşitli yollarla İran'ın politikalarını desteklemiştir.

Lübnan'da etkin olan Hizbullah bugün güçlü etkisiyle adını sıkça duyurmaktadır. Şii milis örgütü İran politikalarının yanı sıra İsrail'e karşı mücadele etmektedir. Ayrıca Irak Hizbullah'ı ve Katayib Hizbullahı gibi kollarla Irak'ta da İran'a yakın milis grupları bulunmaktadır. Bu gruplar özellikle Amerikan güçlerine karşı çatışmalarla bilinmektedir.

Suudi Arabistan'a karşı çatışmalarda yer alan Husi İsyancılar, Husiler Yemen'de de faaliyet göstermektedir. İran ayrıca Afganistan'daki Taliban'ın bazı unsurlarını çıkarlarına uygun olarak desteklemektedir.

Filistin topraklarında 7 Ekim'den önce de adını sıklıkla duyduğumuz, Hamas, Fetih Hareketi ve Hareket el-Sabirin gibi farklı güçlere destek verdiği bilinmektedir. Bu unsurlar İsrail'e karşı Filistin'i ve İran’ın bölgesel politikasını desteklemektedir.

Diğer Ortadoğu ülkelerinden; Pakistan'da Zeynebiyyun Tugayı, Irak'ta Irak Hizbullah'ı ve diğer Şii Milis gruplar, Bahreyn'de el Aştar Tugayı, Afganistan'da Fatımiyyun Tugayları, İran destekli unsurlar arasındadır.

Bahsi geçen gruplar çatışma bölgelerinde etkin bir rol oynamakla beraber İran'ın bölgesel etkinliğini arttırmak için çeşitli stratejiler kullanmaktadır ve bu üstünlüğünü korumak için muhtemel olan günümüzdeki gibi faaliyetlerine devam edeceği olacaktır. Bölgede güçlü olan devletin, rakibi olan diğer güçlü devlete karşı azınlıkları veya zayıf ülkeleri desteklemesi sıkça görülen bir stratejidir. Bir İran atasözü de bu stratejiyi özetler mahiyettedir. Dünyadaki bütün ızdıraplar, aza kanaat etmemekten ileri gelir.

İran Devrim Muhafızları Kudüs Gücü

·         İran'ın en önemli güçlerinden birisidir

·         Suriye Irak Lübnan ve Yemen gibi bölgelerde faaliyet göstermektedirler.

Hizbullah

·         Lübnan üzerinde etkin olan bir güçtür.

·         İran'in bölgesel stratejilerini desteklemektedir.

Irak Hizbullahı ve Katayib Hizbullahı

·         Amerikan güçlerine karşı olan çatısmalarda adını sıkça duyurmaktadır.

Husi İsyancıları

·         Husiler, resmî olarak “Ensarullah” olarak bilinen ve bir zamanlar Yemen’i yöneten Şiiliğin Zeydi kolunun silahlı yapısıdır.

·         1990’larda Yemen’in kuzeyindeki Saada bölgesinde Yemen hükûmetinin kuzey Yemen’e yönelik ihmalini ve sosyo-ekonomik adaletsizlikleri protesto etmek amacıyla ortaya çıkmışlardır.

·         Hareketin kurucusu Hüseyin Bedrettin Husi, döneminde Yemen’deki Zeydi Şiilerin haklarını savunma ve genişletme amacı gütmüştür.

·         Husiler’in en önemli destekçisi olarak kabul edilen İran, ideolojik ve stratejik nedenlerle bu gruba destek vermektedir.

·         Suudi Arabistan'a karşı çatışmalarla gündeme gelmiştir.

·         Husiler’in, Yemen’deki iç savaşla beraber, Babülmendep üzerinden yürüttükleri askerî faaliyetler bölgesel ve uluslararası deniz ticaretini doğrudan etkilemektedir.

Taliban

·         Afganistan’daki İran destekli gruptur.

·         Günümüzde Afganistan’da oldukça aktif bir siyaset yönetmektedir.

Fetih Hareketi/ Hamas

·         İran'ın bölgesel çıkarlarını Filistin üzerinde kontrol etmeye çalıştığı gruplardır.

·         İran’a olan bağlılıkları zayıftır.

Fatımiyyun Tugayı

·         Hareket “Hz. Fatıma’nın Şehadeti Günlerinde” kurulduğundan Fatımiyyun olarak anılmaktadırlar.

·         Selefiler tarafından Suriye’ye Hz. Zeynep Türbesine roket atılması üzerine bireysel olarak gelen Şii Afganlar daha sonra Fatımiyyun Milis gücünü oluşturmuşlardır.

·         2014 senesinde ortaya çıkan ve Şii Afgan Hazaralardan oluşan Fatımiyyun Tugayı, İran tarafından açıklandığı üzere Hz. Zeynep Türbesini korumak üzere Suriye’ye gelmişler ve Esad rejimi saflarında savaşmışlardır. 

·         İran’ın vekalet güçleri içerisinde büyüklük bakımından ikinci sırada gelmektedirler.

·         Şiiliğin kutsal yerlerini koruma amacıyla bölgede oldukları İran tarafından lanse edilmekte, bu sebeple cenazleleri büyük törenlerle kaldırılmakta ve Suriye’de bazı sokaklara “şehitlerin” ismi verilmektedir.

Zeynebiyyun Tugayı

·         Zeynebiyyun Tugayı, Fatımiyyun Tugayı’na göre daha iyi bir eğitim almıştır.

·         İran’ın Suriye savaşına katılması için oluşturduğu Pakistanlı Şiilerden oluşan paralı asker gruplarından bir tanesidir.

·         Zeynebiyyun Tugayı ismini Hz. Ali’nin Hz. Peygamber’in (sav) kızı Hz. Zeynep’den almaktadır.

·         Dini sebeplerden ötürü özellikle savaşa katılmaya gönüllü olmuşlardır. Afgan Şiiler gibi değişik vaatlerle ikna edilmişlerdir.